زیبایی، در نزدیکی شماست

1.

برای دریافت وام به یکی از شعب بانک مهر اقتصاد ایران مراجعه کردم. دیدم در کنار باجه‌های بانکی، اتاقکی ساخته‌اند و رویش نوشته است مشاور فقهی!

از کارکرد این مشاوره پرس و جو کردم. می‌دانید که متن قرارداد اکثر وام‌هایی که پرداخت می‌شود از نظر شرعی درست است. اما در خیلی از موارد نه وام گیرنده درست از مفاد این قراداد اطلاع دارد و نه وام دهنده. از آنجا که بسیاری از عقود شرعی با اصلاح نیت درست می‌شوند و با نیت اشتباه به وادی ربا می‌افتند، به همین دلیل اکثر وام‌ها شبهه‌ناک می‌شود. چرا که وام گیرنده اصلاً نمی‌داند این وامی که دریافت می‌کند، مثلاً قرض نیست و خرید اقساطی یک کالاست و امثال آن. این مشاوره برای این است که وام گیرنده با روحانی متخصصی که در آنجا حاضر است صحبت کند و دقیقاً متوجه نکات شرعی قرارداد خودش با بانک بشود.

کار بسیار پسندیده‌ای است. جای تشکر دارد.

2.

در هیئت فاطمیون قم، بالای غرفه‌ای که چای برای عزاداران می‌ریزند نوشته بود:

تولید ملی، سرمایه ایرانی

در این هیئت، تنها چای ایرانی تقدیم شما می‌شود.

*

حتماً دیده‌اید که بعضی‌ها عادت دارند هر جا می‌نشینند غر می‌زنند و از مشکلات خودشان و عیب‌هایی که دیده‌اند تعریف می‌کنند (مثل همین جمله‌ای که خواندید و به یکی از مشکلات اجتماعی اشاره کرد) این کار باعث می‌شود به تدریج همه نسبت به جامعه خودشان نگاه منفی داشته باشند و اعتمادشان را از دست بدهند.

اما آیا هیچ نکته مثبتی در جامعه نیست؟ آیا نکات مثبت بیش از نکات منفی نیست؟ آیا نکات مثبت قابل ذکر نیستند؟

این سوالات مدت بسیاری است در ذهن من است و معتقدم اگر خودمان را عادت بدهیم خوبی‌ها را ببینیم و تعریف کنیم، هم رضایت خودمان از زندگی بیشتر می‌شود، هم اطرافیان‌مان از این نگاه لذت خواهند برد. با نگاه درست به وقایع، می‌توان بعد از سختی‌های فراوان جمله «ما رأیت الا جمیلا» را گفت. واقعاً اگر حضرت زینب کبری سلام الله علیها در کربلا جز زیبایی ندیده است، ما نمی‌توانیم روزی یک زیبایی در زندگی اطراف خودمان ببینیم و برای دیگران تعریف کنیم؟ آیا این کار، خود نوعی امر به معروف نیست؟

این نکته، مقدمه‌ای شد برای ایده‌ی راه‌اندازی یک وبلاگ یا سایت؛ جایی که هر کس نکته‌های مثبتی که در اطراف خودش می‌بیند (مثل همان دو موردی که در بالا ذکر کردم) در آنجا منتشر کند. البته اگر این انتشار در سایت یا پایگاه‌های متعدد و متفاوت هم انجام شود، قطعاً بهتر خواهد بود. اما یک محل تمرکز هم برایش مفید است.

این ایده البته هنوز به مرحله اجرا نرسیده است و احتمالاً به این زودی‌ها هم نخواهد رسید. مگر آنکه شخص دیگری آن را کامل‌تر کند و به اجرا بگذارد. اگر شما آن شخص دیگر هستید، بسم الله.

از یقین تا تردید

1. تردید

پیاده مشغول قدم زدن در بیابان‌های اطراف کوه خضر شدیم. پسر تازه جوان، از سنگینی سینه‌اش گفت: از علاقه‌ای که بین او و یکی از خانم‌های هم‌کلاسی ایجاد شده است.

از تناسب نداشتن آن فرد با خودش اطلاع داشت. از آفات این نوع ازدواج کمابیش آگاه بود. می‌دانست شرایط ازدواج را به هیچ وجه ندارد. بنابراین خودش به این نتیجه رسید که باید این رابطه‌ی یک طرفه را قطع کند و این کار را نیز با سرعت انجام داد.

در این گفتگو، من بیشتر از آن که حرفی بزنم، حرف‌هایش را شنیدم و او خودش به نتیجه رسید.

2. تردید در یقین

همه چیز از یک تلفن شروع شده بود و حالا تمام ذهن پسر را به خود مشغول کرده بود. کنکور پسر به خاطر همین دل مشغولی خراب شد. بعد از مدت طولانی دوستی، پدرش تازه فهمیده بود، آن هم به خاطر آنکه پسر حرف ازدواج را پیش کشیده بود.

پدر مخالف بود. همین مخالفت هم در نهایت توانست پسر را به جایی برساند که موضوع را فراموش کند. پسر خیلی اذیت شد تا قبول کند و موضوع را فراموش کند. حالا این که واقعاً فراموش کرده یا فقط سکوت می‌کند، خدا می‌داند.

3. ترقین

در محل کار با هم در یک اتاق بودند و همین مقدمه‌ی علاقه بین آنها شده بود. خودش پسر مقیدی بود و سعی می‌کرد احساسی تصمیم نگیرد. اما به شدت معتقد بود این خانم به درد زندگی مشترک می‌خورد.

با اصرار او، بالاخره خانواده راضی شدند برای خواستگاری اقدام کنند. اما بعد از اولین جلسه، نظر جمع خانم‌های خانواده منفی بود. بعد از اندکی مقاومت، او هم راضی شد که قید این رابطه را بزند. خوشبختانه محل کارش هم عوض شد و همه چیز را تمام کرد.

4. یقین در تردید

چشم فامیل، زیاد به فامیلش می‌افتد. همین چشم تو چشم شدن‌ها هم گاهی به علاقه‌مندی می‌انجامد. پسر جوان هم به همین دلیل عاشق دخترعمویش شده بود.

مشورت کرد. دانست که معیارهای آنها برای زندگی موفق با هم متفاوت است. دختر عمو به شدت به دنبال کسب یک شغل مناسب است و پسر عمو اولویت اول زن را خانواده‌اش می‌داند و از سر و کله زدن همسرش با نامحرم رنج می‌برد.

با این همه، نتوانست جلوی دلش را بگیرد. خانواده را به خط کرد تا به خواستگاری بروند. جلسه اول، جلسه دوم، جلسات بعدی، مشاوره و... هنوز هم نتوانسته‌اند تصمیم بگیرند.

پسر جوان از اینکه حرف عقل و نتیجه مشورت را زیر پا گذاشته دلخور است و به دنبال یک راه حل.

5. یقین

پسر بچه‌ای بیشتر نیست. به لطف گوشی هوشمند و نرم‌افزارهای ارتباطی‌اش با یکی دو تا دختر دوست شد. بعد از مدتی کارش با یکی از آنها بالا گرفت و به بحث ازدواج رسید. به هیچ وجه شرایط ازدواج را نداشت اما اصرار پسر و دختر در هر دو خانواده، آنها را مجبور به پذیرش فرایند خواستگاری کرد.

خواستگاری بیشتر به صورت نمادین و ظاهری برگزار شد. «علف» و «بزی» همدیگر را می‌خواهند و بقیه هم این را می‌دانند. فقط سعی دارند ظاهر را درست کنند.

هر چند دختر و پسر شرایط حداقلی ازدواج را ندارند و مناسب هم نیستند،‌ اما این ازدواج اتفاق خواهد افتاد.

سه گانه تردید

این نوشته، برای بیش از 10 سال قبل است. بازنشر می‌دهم به عنوان مقدمه برای نوشته‌ای که به زودی منتشر می‌شود.

1. آیا؟

باز ایستاد و ساکش را زمین گذاشت. چادرش را مرتب کرد و نفسی تازه نمود. ساک را با دست دیگرش برداشت و راه افتاد. وقتی به پشت سرش رسیدم سرم را روی کتابم انداختم و سعی کردم وانمود کنم که هیچ توجهی به دنیای پیرامونم ندارم. چند قدمی که از او گذشتم نیم نگاهی به پشت سرم انداختم. باز هم ساکش را زمین گذاشته بود تا استراحت کند. نمی دانستم چه بکنم. فاصله ما به خاطر سرعت من و توقفهای او بی اختیار رو به افزایش بود. در دلم بود که برگردم اما شک و دودلی مثل خوره به جانم افتاده بود. بی‌اختیار سرعتم را کم کردم و بیشتر اندیشیدم. اگر او هم برخوردی از روی بی‌اعتمادی با من داشت و من را سنگ روی یخ می‌کرد چه؟ یادم آمد آن شب را. به پیرمرد گفتم: «پدر جان! اجازه بده کمکت کنم، بارت سنگین است و هوا هم سرد است.» وای که پیرمرد چه نگاه با ترس و پر سوالی به من انداخت. بعد با عجله گفت: «نه! خیلی ممنون.» و راهش را کج کرد و رفت. از او بدتر آن پیرزنی بود که وسط خیابان داد و بیداد راه انداخته بود. هرچه می‌گفتم «حاج خانم من که چیز بدی نگفتم، فقط خواستم زنبیلتان را بگیرم و کمکتان کنم.»، باز هم سر و صدا می‌کرد و می‌گفت: «این همه آدم دیگر هست. برو به آنها کمک کن.»
دوباره برگشتم و به عقب نیم نگاهی انداختم. خدایا خیرخواهی هم برای ما شده بدبختی. یکی نیست به ما بگوید تو را چه به کمک به خلق‌الله.
حالا دیگر حدوداً ده قدم با من فاصله داشت و به سختی ساک را از زمین بلند کرده بود و حرکت می‌کرد. اندکی به سرعتم افزودم تا آخرین فرصت تفکر را به خودم داده باشم. یاد داستان حضرت موسی افتادم که به دختران حضرت یعقوب کمک کرده بود. حتماً حضرت موسی هم آنوقت مثل ما جوان بوده. تقریباً مصمم شدم که باید کمکش کنم. ایستادم و نیم نگاهی به پشت سرم انداختم، ساکش را از روی زمین بلند کرد و حرکت کرد. نگاهم را به سمت جلو چرخاندم. از آنهمه راهی که باید می‌آمدیم تا به اتوبوسها برسیم حالا دیگر فقط چند متری باقی مانده بود و من آنقدر دیر تصمیم گرفته بودم که حالا دیگر نمی‌توانستم کاری بکنم. قبل از اینکه برگردم و پشت سرم را ببینم. چیزی از کنارم رد شد. چند قدم جلوتر ایستاد و ساکش را زمین گذاشت. چادرش را مرتب کرد و نفسی تازه نمود. ساک را با دست دیگرش برداشت و راه افتاد.

 

2. اگر!

مادر یک بچه شیرخواره را بغل کرده بود و سعی می‌کرد او را ساکت کند. بنابراین تمام وسایل را باید دختر می‌آورد. با یک دست ساک بزرگشان را به سختی بالاتر از سطح زمین نگه داشته بود و با دست دیگر چند پاکت سنگین را حمل می‌نمود. چادرش را هم به سختی کنترل می‌کرد. تا چند قدم عقب‌تر از من آمدند و ایستادند. باز همان خاطره هفته گذشته در خاطرم آمد. چه کنم خدایا؟! بلندگوی ایستگاه خبر نزدیک شدن قطار را اعلام کرد. همه به جنب و جوش افتادند تا به سکو نزدیک شوند، و من نمی‌دانستم چه بکنم. آیا بروم؟ قبل از اینکه تصمیم مناسبی بگیرم، مرد حدوداً چهل ساله‌ای به آنها نزدیک شد و پاکتها را از دختر گرفت. مادر و دختر هر دو تشکر کردند. بعد از چند لحظه پسر جوانی - که تقریباً هم سن و سال من بود - آمد و ساک را هم گرفت، یکی‌شان تشکر کرد و دیگری شاید سری تکان داد. دیگر چیزی نمانده بود جز بچه که دیگر حالا تقریباً ساکت شده بود.

 

3. باید!

پدر پتوی بچه را محکم دور او پیچید و با دست دیگر پاکت سبکی را از روی زمین بلند کرد و خود را به دختر و مادرش رساند. قطار آمده بود و چمدان سنگینی که در دست دختر بود سرعت آنها را کم کرده بود. ای خدا باز هم همان ماجرا، دیگر برایم به یک سریال تبدیل شده. این قسمت چه می‌شود؟ قسمت بعد چه خواهد بود؟ این بار دیگر تامل نکردم، به سمت آنها رفتم و چمدان آنها را گرفتم. پدر و مادر تشکر کردند. دختر ساک مادرش را گرفت.

آقای شهردار، متشکریم

برای ما، به عنوان یک بچه حزب‌اللهی، واقعا لازم و ضروری است از این اقدام شهردار تهران حمایت و تشکر کنیم.

آقای قالیباف

از شما به خاطر غیرت دینی تان متشکریم.

*

لازم به ذکر است که سازمان صدا و سیما، سالیانی قبل احراز عنوان شغلی متصدی دفتر و منشی را برای بانوان محترم ممنوع کرده بود.

اذا الوحوش حشرت...

حسین: بابا، روباه هایی که خرگوش می‌خورن هم کارشون حرومه؟ روز قیامت خدا باهاشون چی کار می‌کنه؟

بابا چی باید جواب بده؟

اینترنت و حیا (2)

حیا به عنوان یکی از ارکان زندگی دینی، رابطه‌ای دو سویه با اینترنت دارد. از یک سو اینترنت می‌تواند بر حیای مخاطب خود تأثیر بگذارد و از سوی دیگر حیای فرد، نوع رفتار او در اینترنت را تعیین می‌کند.
بر اساس تجربه، هرگاه اینترنت به جامعه‌ای راه یافته، به تدریج پایه‌های اخلاق در آن جامعه کم‌رنگ شده است. نه آن که تمام تقصیر بی‌اخلاقی بشر جدید بر عهده‌ی اینترنت باشد، اما اینترنت نیز نقش به سزایی در این زمینه دارد.

به منظور اثبات این ادعا، فرایندهایی که موجب این تغییر می‌شود مورد دقت و بررسی قرار خواهد گرفت. لازم به ذکر است که مجموع این عوامل در کنار یکدیگر، تأثیری فوق‌العاده دارند که شاید در تک تک آنها نتوان چنین ابعادی از تأثیرگذاری را مشاهده کرد.

(در ادامه 10 دلیل به همراه خلاصه توضیحات آن ذکر می‌شود. در هر توضیح سعی شده اصل مطلب گفته شود و از ذکر حواشی پرهیز شده است. ممکن است نیاز به توضیح بیشتری باشد که در خدمت هستم.)

اینترنت و حیا

در یک مقاله علمی! به ده شیوه ای که اینترنت از آن طریق حیای کاربران خود را کم می‌کند اشاره کرده‌ام. عنوان این شیوه‌ها در این مقاله چنین است: (جملات داخل پرانتز برای گویا شدن عناوین اضافه شد)

1. از بین رفتن حریم خصوصی
2. گذشته هایی که دیگر از بین نمی روند (جلوگیری از بازگشت فرد به محیط اخلاقی به دلیل حفظ اشتباهات گذشته در اینترنت)
   
3. گفتگو با نامحرم، بدون فشار روانی و محیطی
4. افزایش خلوت با نامحرمان (در گفتگوهای همزمان یا غیرهمزمان)
   
5. افزایش لغزش‌ها (و لغزشگاه ها)
   
6. گام به گام با شیطان (شکستن تدریجی قبح گناه)
   
7. از لایک تا خودنمایی (علاقه به جمع آوری لایک بیشتر به کمک میل تبرج می آید و...)
   
8. میل به هم رنگی با جماعت (یا ترس از خوردن برچسب «اُمُل»)
   
9. قرار گرفتن در معرض فرهنگ‌های گوناگون
10. افزایش شبهات پیرامون دین و حیا

اگر عناوین و توضیحات شان به اندازه کافی گویا هستند، بفرمایید کدام یک اشتباه به نظر می‌آید و کدام عامل از نظر دور مانده است.

مکالمات فرهنگی اقتصادی -5

بدون شرح

گفت: دیناری بده پنهان و خود را وا رهان

گفت: کار شرع کار درهم و دینار نیست

از مرحوم پروین اعتصامی

کاملش را اینجا بخوانید

راه های بطلان وضو را ذکر کنید

پسر: بابا! خوردن، وضو را باطل می کند؟

بابا: نه.

پسر: حتی اگر چیز بدی باشد؟

بابا: (با تعجب و کمی نگرانی) نه.

پسر: مثلاً آن چیزهای قرمز بیضی شکل هم وضو را باطل نمی کند؟

بابا: (با تعجب و بدون نگرانی) قرمز بیضی شکل؟!

پسر: که توی مغازه(1) داخل یخچال بود...

بابا: (همچنان فکر می کند) مثلا چه مزه ای بود؟ نرم بود یا سفت؟

پسر: چه می دانم؟ تو که برایم نخریدی.

بابا: (با خنده) آها! سوسیس را می گویی؟

پسر: آره. اگر سوسیس بخوریم، وضو باطل نمی شود؟

بابا: گفتم که، نه...

1. نوشته بودم سوپرمارکت، اما از خارجی بودنش خجالت کشیدم و جایگزین دیگری برایش یافتم.

*

پی نوشت: چقدر سوسیس را بد می داند که انتظار دارد وضو را هم باطل کند!

روزه خواری؛ حق یا حق کشی؟

پلیس راننده متخلف را نگه می دارد.
- گواهینامه؟
- ندارم!
- بدون گواهینامه رانندگی می کنی، از چراغ قرمز هم رد می شوی؟
- خب قانون برای کسانی است که گواهینامه دارند! ضمن اینکه من اصلاً این قانون شما را قبول ندارم. به نظر من چراغ آبی برای ایستادن بهتر است چون حس آرامش به راننده می دهد اما قرمز...
***

همه آنهایی که روزه نمی گیرند، یکسان نیستند. بعضی مسافرند، بعضی بیمارند، بعضی عذرهای دیگری دارند و البته بعضی نیز از سر ضعف ایمان روزه را ترک می کنند. به یقین، حجم دسته آخر، نسبت به همه کسانی که به روزه معتقدند (چه آنانکه عذری دارند و روزه نمی گیرند و چه آنها که می گیرند) بسیار اندک است.

اما چرا اسلام روزه خواری در ملا عام را ممنوع اعلام کرده و برای آن جریمه هایی نیز پیش بینی نموده است؟

مخالفان (که غالباً در همان دسته حداقلی هستند) استدلال را به سطحی مبتذل و نازل می کشانند که:

- اسلام خواسته است دل روزه دارانش با دیدن روزه خواری دیگران آب نشود.

- اسلام می خواهد مردم را به زور به بهشت بفرستد.

- اسلام اصلاً چنین حرفی نزده و این ابداع حکومت آخوندهاست!

و این سطح استدلال، اضافه می شود به حق آزادی در جامعه و نتیجه آن طبیعتاً غیرعقلانی بودن این دستور است.

اما به نظر می رسد که حکمت این حکم شرعی (که قبل از جمهوری اسلامی هم بوده است) چنین مسائلی نباشد. چرا که اگر در منزل خودتان در مقابل روزه داران دیگر، مشغول غذا خوردن شوید (هر چند پسندیده نیست) اما هیچ حد و تعزیری برایش مشخص نشده است. از دیگر سو، روزه خواری معذورین و مخالفان روزه هر دو یکسان دیده می شود.

پیش از آنکه به ریشه این حکم در اسلام بپردازیم، باید به این نکته اشاره شود که بدون توجه به دلیل و حکمتی که ما برای قوانین می یابیم، لازم است قوانین را رعایت کنیم. اگر کسی قانونی را به دلیل آنکه دلیلش را نمی داند یا با آن مخالف است زیر پا بگذارد، قطعاً خلاف عقل عمل کرده است و جامعه را به سمت تشویش و هرج و مرج برده است.

اما به نظر نگارنده، منع اسلام از روزه خواری در محضر عموم، در دو خواسته دین ریشه دارد:

اول: مراعات حال افراد سست ایمان

دوم:حفظ ظاهر جامعه

همه مومنین و روزه داران، به طور قطع در یک سطح ایمان قرار ندارند. اسلام ترتیبی داده است که منافقان و معاندان نتوانند با جوسازی های خود افراد ضعیف تر را ناامید کنند یا تحت تاثیر قرار دهند. حکم ارتداد نیز حکمتی مشابه دارد. ارتداد برای کسانی مصداق می یابد که پس از کافر شدن، کفر خود را به صورت علنی اعلام کنند. در منع از روزه خواری نیز، در محضر عموم جامعه بودن منجر به برخورد می شود تا حاشیه امنی برای افراد سست ایمان فراهم شود.

حفظ ظاهر جامعه نیز اهمیت چندگانه دارد. اول آنکه ظاهر جامعه، بسیار در روحیه افراد آن جامعه اثرگذار است. برای درک بهتر این موضوع باید به تفاوت واقعیت و احساس آن توجه کرد. به عنوان مثال امنیت و احساس امنیت دو مقوله متفاوت است. ممکن است در جامعه ای، امنیت واقعی (وابسته به میزان دزدی و تجاوز و قتل) بسیار کمتر از ایران باشد، اما به دلیل تبلیغ و حفظ مناسب بعضی ظواهر،  در آنجا بیش از ایران احساس امنیت کنیم.

به علاوه، ظاهر جامعه به عنوان یک ابزار تبلیغی مهم در اختیار موافقان و مخالفان جامعه دینی است. بنابراین دین نمی خواهد ابزاری که می تواند در اختیار حامیانش باشد، توسط مخالفانش استفاده شود.

همچنین توجه به ظاهر جامعه، یک فضای مناسب برای تربیت نسل های بعدی ایجاد می کند که در جوامع بد ظاهر! این فضا به سختی فراهم می شود.

البته بدیهی است که هیچ کس نمی تواند اسلام را به ظاهربینی متهم کند. چرا که اگر چندی از احکام دینی به ظواهر نظر افکنده است، در عوض حجم بسیار بیشتری از دستورات دین، باطن افراد و جوامع را مد نظر قرار داده است. خود دستور به روزه داری، یک دستور ظاهری نیست و از این جمله عبادات باطنی در اسلام بسیار بیش از آن است که بتوان آنها را شمرد.

در مقابل اسلام با این سطح از فرامین ثابت کرده که همه جانبه به انسان و جامعه نظر داشت است. نه آنکه فقط باطن را ببیند و ظاهر را فرای آن کند؛ و نه آنکه ظاهر آن همه اهمیت پیدا کند که باطن فراموش شود.

***

مبارزه با روزه خواری در پیشگاه جامعه، برای حفظ سلامت جامعه اسلامیست. پس بهترین کسانی که می توانند (و باید) این مبارزه را انجام دهند، اعضای همان جامعه هستند. چه خوب است اگر خود ما برای حل این مشکل دست به کار شویم.