قبل از مقدمه:
آن طلبه نوپایه ای را تصور کنید که در محفلی که مراجع بزرگ تقلید نشسته اند حاضر شده و بحث آنها را پیرامون موضوعی فقهی می بیند. چطور است که آن طلبه جرأت سخن گفتن میان بزرگان را به خود نمی دهد، حال من نیز هنگام صحبت پیرامون اردوی جهادی چنان است. با این حال این اقتراح راز دل سبب شد تا این جرأت را به خویش بدهم و بنویسم.
مقدمه:
1. این متن بیشتر پیرامون رابطه جهاد و فرایض الهی است و البته اردوی جهادی یکی از مصادیق جهاد است. ذکر نمونه های این تحقیق در مورد خود اردوی جهادی برای فرصتی دیگر
2. آنچه در ادامه می آید به معنای کم کردن ارزش نماز و روزه نیست. ما از آن دسته ای نیستیم که برای دور نشدن مردم از جهاد «الصلاه خیر من النوم» را جایگزین «حی علی خیر العمل» می کنند. بلکه تأکید ما بر آن جهادی است که نتیجه فرایض و همراه با اجرای فرایض و تقویت کننده فرایض باشد. جهادی اگر رو به قبله باشد از این ها جدا نخواهد شد.
متن:
الف- جهاد و فرایض بال های یک پرنده
چرا به دنبال اجرای فرایض الهی هستیم؟ اگر ریا و سمعه را از خود دور کرده باشیم، نزدیک شدن به الله مهمترین دلیل ما خواهد بود. البته اسامی مختلفی بر این هدف می گذارند که تکامل و کسب رضایت الهی و سعادت و ورود به بهشت و... از جمله دیگر نام های تقرب الی الله است!!
به جد معتقد هستم این هدف بدون جهاد محقق نمی شود. یعنی اگر فرایض را یک بال برای پرواز الی الله بدانیم و بال جهاد را برای خود فراهم نکنیم، پرنده ای هستیم که تنها قدرت راه رفتن دارد و چنین مرغی هرگز از ابرها گذر نمی کند و به خورشید نمی رسد. برای نمونه به این موارد توجه کنید:
1. بسیاری نماز می خوانند تا هدایت شوند. اما اگر این نماز همراه با جهاد باشد، ثمره اش هدایت است و نماز بدون جهاد مانند دانه چینی مرغ بدون بال است. سوره شریف عنکبوت آیه مبارکه 69 احتمالاً برای بسیاری از ما آشناست:
وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِین
و آنها که در راه ما (با خلوص نیّت) جهاد کنند، قطعاً به راه‌های خود، هدایتشان خواهیم کرد؛ و خداوند با نیکوکاران است
جالب آنکه در این آیه شریفه، خداوند جهاد را مصداق نیکوکاری معرفی کرده است.
2. ممکن است اجرای فرایض به طمع بهشت باشد. باید دانست که بهشت جزای مجاهدان و صابران است. چنان که خداوند در کتاب شریفش فرموده است:
أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِینَ جَاهَدُوا مِنْکُمْ وَیَعْلَمَ الصَّابِرِینَ
آیا چنین پنداشتید که (تنها با ادّعای ایمان) وارد بهشت خواهید شد، در حالی که خداوند هنوز مجاهدان از شما و صابران را مشخصّ نساخته است؟!
این شریفه، آیه 142 از سوره آل عمران بود. اما در آیات دیگری مانند آیه 16 سوره توبه نیز همین معنا وجود دارد.
3. جالب اینجاست که آیه 110 از سوره نحل، حتی شرط پذیرش توبه (در شرایطی خاص) را جهاد می داند:
ثُمَّ إِنَّ رَبَّکَ لِلَّذِینَ هَاجَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا فُتِنُوا ثُمَّ جَاهَدُوا وَصَبَرُوا إِنَّ رَبَّکَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِیمٌ
امّا پروردگار تو نسبت به کسانی که بعد از فریب‌خوردن، (به ایمان بازگشتند و) هجرت کردند؛ سپس جهاد کردند و در راه خدا استقامت نمودند؛ پروردگارت، بعد از انجام این کارها، بخشنده و مهربان است (و آنها را مشمول رحمت خود می‌سازد)
ب- جهاد مایه پایداری فرایض
دین بدون جهاد دوامی ندارد و اگر هم باقی بماند ناچار از محتوای اصلی خود تهی خواهد شد. به عبارت دیگر اسلام ناب محمدی تنها با جهاد پایدار می ماند و اسلام آمریکایی هر چقدر هم گسترش پیدا کند، جز زحمت برای دین و دینداران نخواهد بود.
1. امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند: جهاد مایه پایداری دین است
همچنین آن حضرت در جای دیگری چنین می فرمایند:
خداوند جهاد را واجب گردانید و آن را بزرگ داشت و نصر و ناصر خود قرارش داد. به خدا سوگند کار دنیا و دین جز با جهاد درست نمی شود.
2. در آیه 40 از سوره مبارکه حج نیز می خوانیم:
وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیرًا
و اگر خداوند بعضی از مردم را بوسیله بعضی دیگر دفع نکند، دیرها و صومعه‌ها، و معابد یهود و نصارا، و مساجدی که نام خدا در آن بسیار برده می‌شود، ویران می‌گردد!
البته ظاهر این آیه شریفه پیرامون یکی از مصادیق جهاد (جنگ) است اما مفهوم آن برای بعضی دیگر از انواع جهاد نیز صادق است.
3. اما آنکه گفته شد اسلام بدون جهاد اگر بماند جز زحمت برای دین و دین داران نخواهد بود در این جمله از شهید آوینی بهتر دیده می شود: خلاف آنکه بسیاری می پندارند ، آخرین نبرد ما – به مثابه سپاه عدالت- نه با دموکراسی غرب که با اسلام آمریکایی است. که اسلام آمریکایی از خود آمریکا دیرپاتر است.
ج- فضیلت جهاد بر سایر فرایض
خود جهاد یکی از فرایض است. اما در برخی روایات برترین فرایض دانسته شده است.
1.در آیه 18 از سوره توبه، وقتی سخن از ساخت مسجد به دست مومنانی که نماز می خوانند و زکات می دهند و از کسی به جز خدا نمی ترسند به میان می آید، خداوند می فرماید «امید است چنین گروهی از هدایت یافتگان باشد» اما هنگامی که در آیه بیستم سخن از جهاد به میان می آید احتمال ها به یقین تبدیل می شوند:
الَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ ۚ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْفَائِزُونَ
آنها که ایمان آوردند، و هجرت کردند، و با اموال و جانهایشان در راه خدا جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است؛ و آنها پیروز و رستگارند
و جالب آنجاست که هر سه مولفه ایمان و هجرت و جهاد در اردوی جهادی جمع شده است.
2. مردی برای عبادت خدا به کوهی رفت و خانواده اش او را نزد پیامبر (صلوات الله علیه و آله) آوردند. پیامبر او را از این کار نهی کرد و فرمود اگر مسلمان یک روز در میدانی از میدان های جهاد پایداری ورزد برایش از چهل سال عبادت کردن بهتر است.
همان حضرت در جای دیگری می فرمایند:
اعمال همه بندگان در مقایسه با ارزش جهاد مجاهدان در راه خدا جز به اندازه مقدار آبی که پرستویی دریایی با منقار خود از دریا برداشته نیست.
لب مطلب:
این متن قصد داشت در پاسخ به اقتراح راز دل باشد:
سوال: اردوی جهادی چه شباهت و تناسبی با فرائض و شعائر اسلامی دارد؟
خلاصه پاسخ: جهاد تکمیل کننده سایر فرایض و برترین آنهاست. همه فرایض به خاطر جهاد است که باقی مانده اند. اردوی جهادی نیز یکی از مصادیق جهاد است و می تواند جامع همه این صحبت ها شود به شرط آنکه رو به قبله باشد!!
پی نوشت:
1. ترجمه های قرآن از آیت الله العظمی مکارم شیرازی انتخاب شده اند.
2. همه احادیث در باب جهاد اصغر از کتاب منتخب میزان الحمکه یافت می شوند.
